Ahbaplık (Özet) : Ahbaplık, her şeyden önce bir düzen demektir. Ama hukukun öngördüğü düzen, çalışarak gerçekleabat bir düzen bileğildir. Ahbaplık, topluluk içinde insanların hakikat kesinlikle davrandıklarını bileğil, kesinlikle davranmaları gerektiğini gösterir. Ahbaplık, namına uyulmak ve uygulanmak için vardır. Hak değeri nedeniyle, insanlar arası ilişkileri bir düzene oturtmak, içtimai dirimın gerçekleşmesini peylemek gerek. İnsanlara, “Bana uy; Beni gerçekleştir” buyruğu ile seslenir. Ahbaplık düzeni, doğduğu andan itibaren kişinin muhalifsına ikrar edilmesi ve uyulması müstelzim, katiyen sağlıklı kurallar olarak çıkar. İnsan, özgür bir varlıktır ve iradesini hukukun buyrukları doğrultusunda kullanabileceği kabil, onlara aykırı bir yönde bile kullanabilir. Bu nedenle topluluk içinde insanların idare ve davranışlarının tüze kurallarına uymaması, her saat mümkündür. “İşte tüze, beşer davranışlarını bileğerlendiren, çıkar çatışmalarına çözüm getiren kurallardan, normlardan meydana gelen bir mekanizma, bir bütündür.” İnsan-beşer, beşer-tabiat ilişkilerinin insanlığın şerik çıkarı ve huzuru için evrensel ilkelerle güvence altına düzenınmasıdır. Ahbaplık, beşeriyet seviyesi için göstergedir. Hukukun temeli, kaynağı üzerine birokkalı görüş ortaya atılmıştır. Bunlar kaynağı: tanrı, sınıf çıkarları, topluluk sözleşmesi, tabiat ve insanlar olarak tamlayan görüşlerdir. Ahbaplık Nedir Ahbaplık, toplumun genel menfaatini veya fertlerin ve toplumun şerik iyiliğini peylemek maksadıyla konulmuş olan ve kamu gücüyle desteklenen kaide, pay ve seçimın hepsidür. Elan yaygın bir tanımıyla tüze, adalete yönelmiş içtimai yaşama düzenidir. Ahbaplık Kelime Valörı Ahbaplık kelimesi Arabi “pay” kökünden hasılat ve pay kelimesinin çoğkebir olarak bilinmektedir (galat-ı meşhur). Arapçda “pay” kelimesinin çoğkebir “ilenme’kak”tır. Türk Anahtar Kurumu’na nazaran tüze kelimesi, “Toplumu düzenleyen ve devletin yapmış oldurım zorlaü belirleyen yasaların hepsidür”. Bunun haricinde hukukun “haklar” manaı da vardır. Mecazi anlamda ise, ahbaplık, dostluk manaında da kullanılır. Uygulayım Valörı Ahbaplık dönemden döneme değişmiş olduğu için hala doyurucu bir tanım örgülamamıştır. Kant “Ahbaplıkçular hala hukukun tanımını aramaktadırlar” der. Hasetmüzde en çok ikrar edilen tanımı ise: “Belirli bir zamanda sınırlı bir toplumdaki ilişkileri düzenleyen ve uyulması mutluluk zoruna (müeyyide) ilgilanmış kurallar hepsidür.” Ilmî bir disiplin olarak tüze, kendi içinde taban olarak ikiye ayrılır. Umumi olarak hukukun kişiler arası ilişkileri bahis düzlük kısmına Özel Ahbaplık, kişiler ile mutluluk veya devleti oluşturan kurumlar arası ilişkileri düzenleyen kısmına ise Umum Hukuku adı verilir. Bu ayırım roma hukukundan kalma bir ayrımdır (ius privatum-ius publicum). Medeni Ahbaplık, Kâr Hukuku ve Devletler Özel Hukuku özel hukukun, buna ödenek Kanunuesasi Hukuku, Ukubet Hukuku ve İdare Hukuku kamu hukukunun başlangıçlıca zir dallarıdır. Ahbaplık Kuralları ve Özellikleri Hukuku başka toplumu organizatör kurallar olan örf ve adetler, gelenekler ve dinlerden ayıran özellik mutluluk aracılığıyla güvenceye düzenınmış ve cebri yapmış oldurımlara sahip olmasıdır. Ahbaplık kuralları beşer davranışlarını düzenler ve bulunduğu toplumun kadir hükümlarını taşır. Soyutluk ve genellik özelliği yardımıyla menent nitelikteki mecmu durumlarda uygulanması katkısızlanır. Yapmış oldurım (Müeyyide) Ahbaplık düzlükında yapmış oldurım kamu gücü ile uygulanır. Hukuka uymayı zorlama, uymayanları cezalandırma ve uyulmadığı durumlardaki zararları en aza indirmek için kullanılır. Ahbaplık düzenini katkısızlamayı ve korumayı amaçlayan yapmış oldurımlar gene tüze düzeninin öngördüğü şekilde adına getirilir. Maddi ve içsel yapmış oldurımlar olarak ikiye ayrılır. Maddi yapmış oldurımlar hukuka aykırı durumlarda uygulanırken içsel yapmış oldurımlar bu durumları karışmak için kullanılır. Ukubet hukukunda ölüm, cezaevi ve mangiz cezaları; esas hukukunda siyasetten men, kısım yama; mevhibe hukukunda mevhibe ve kaçakçılık cezaları kabil değiştirilmiş tüze dallarında değiştirilmiş yapmış oldurımlar vardır. Hukukun Dayanağı Hukukun dayanağı ile alakalı çeşitli dönemlerde kuramlar üretilmiştir. Bunları sıralamamız icabında; şuuri bir irade olarak gharabelik kuramlar, irade dışı olarak gharabelik kuramlar ve pozitivist kuramlar. Bu kuramların birtakımlar felsefik bileğil ortaya konduğu dönemin problemlerını çözmek veya siyasal görüşleri tüze biliminde dile getirme ihtiyacından ortaya çıkmıştır. İdesi ve ideali adalet olan tüze, genel olarak şu şekilde tanımlanabilir: “Ahbaplık, adalete yönelmiş içtimai bir yaşama düzenidir.” Bu tanımdan, hukukun üç ayrı fonksiyonu adına getirdiğini görmekteyiz. Bu fonksiyonlar düzen, kullanışlı yarar ve adalettir. Hukukun Toplumdaki Fonksiyonları 1. Düzen Fonksiyonu Hukukun bu fonksiyonu ile anlatılmak istenen, hukukun içtimai dirimı düzenleyip insanların amerikan barış ve güvenlik içinde bir arada yaşamalarını katkısızlamaktır. 2. Teamül Yarar (Toplumsal İhtiyaçların Karşıtlanması) Hukukun kullanışlı amacını, içtimai gerçeklik belirler. Ahbaplık bu fonksiyonu ile topluluk içinde canlı insanların, birbirleri ile sağlamak zorunda oldukları ilişkilerini ve biyolojik, psikolojik bir varlık olarak insanın örgüsından meydana gelen gereksinimlerinı muhaliflamaya çdüzenışır. Ahbaplık bu fonksiyonu ile doğum, izdivaç, ölüm vb. önemli biyolojik vakaları da çeşitli hükümlerle düzenler. Tek tüze düzeni dirimın taban gerçeklerini görmezden gelemez. Ahbaplık düzeni, insanın doğal örgüsına ve bundan gelecek gelen ihtiyaçlarına birebir olmak zorundadır. Ahbaplık önemli ölçübile, iktisadi gerçeklere bile sınırlıdır; iktisadi gereksemelara uymalı ve onları muhaliflamalıdır. 3. Hak Ahbaplık bu fonksiyonu ile sınırlı bir organize altına aldığı sosyal ihtiyaçları, özü salt bir denklik düşüncesi olan adalet ölçüsüne vurarak gerçek kimliğini kazanır. Hukukun idesi ve ideali adalettir. En kesik tanımıyla adalet, “bir denklik düşüncesi”dir. “Hak, nesnel (objektif) ve öznel (sübjektif) olmak üzere dü değiştirilmiş anlamda kullanılır. Hak gerçekte ahlâki bir kavramdır; Bu kapsamda, erdem, fazilet manaında kişisel bir özelliği deyimler. şahıs her saat haklı olana yönelir, her insana kendine düşeni yaymak uğrunda daim ve bileğişçilikmez bir çaba gösterir. İşte bu idare ve çabayı gösteren adalet, özne (süje) ile alakalı oluşundan ötürü öznel (sübjektif) adalet olarak nitelenir. Bir erdem olan öznel adaletin haricinde ve ondan önce nesnel (objektif) bir adalet mazmunı vardır. Nesnel adalet, kişinin bir özelliğini bileğil, kişilerin somut durumlarda gerçekleştireceği ilinti biçiminin bir özelliğini deyimler. İşte tüze düzlükında hukuki kadir olarak kavlükarar konusu olan adalet bile, bu nesnel anlamda adalettir. Çünkü tüze, insanlar arası ilişkileri biçimlendiren, onlara görünür ve idraklanabilir bir düzen veren, bu amaca yönelen normlar hepsidür.” Toplum içindeki davranış ve ilişkilerin bileğerlendirilmelerini içermiş kurallar mecmuü olarak tüze, bu bileğerlendirmelerde adalet ölçüsünü kullandığı ve dökmek yerinde bulunmuş olduğuna nazaran, adaletin böylelikle, hukukun da bir bileğerlendirilme ölçüsü olacağı doğaldır. Ahbaplık normlarında adalet acaba ne ölçübile yansıtılmıştır ? Mevcut tüze ne denli adaletlidir ? İşte burada yasa üstü adalet mazmunı ortaya çıkmaktadır. Bu, bütün tüze sistemine ve sistemlerine egemen bulunan, nesnel ve salt bir kadir niteliğindeki adalettir. Ahbaplık bir topluluk düzenini içerir. Hukukun varlık nedeni bile adalettir; lüzum mevcut düzeni esirgemek, gerekse onu bileğişçiliktirmeyi meşrulaştırmak için her saat adalete başlangıçvurulur. Nesnel ve yasa üstü adalet hukukta muhalifmıza müesses tüze düzenlerinin asli örneği, olması müstelzim tüze manaında tüze idesi olarak çıkar. Bu niteliği ile adalet, mevcut tüze düzenlerinin namına birebir olup olmadığı açısından bir kadir ve istimara ölçüsü olabilir. Gine bu özelliği ile adalet, aynı zamanda hukukun idealidir. Hukukun hazırlamak amacını güttüğü şey adalettir. Birbirleri ile yararlı ve zararlı muhaliflıklı ilişkilerde bulunan bu üç fonksiyon abra içinde olduklarında, adil bir tüze düzeninin gerçekleşmesi katkısızlanır. Düzgülü olarak bütün tüze normları bu üç fonksiyonu da kapsar. Sonuç olarak tüze, hem adaleti gerçekleştirecek, hem içtimai yaşama uyacak, hem bile bu içtimai dirimın amerikan barış içinde sürebilmesi için bir düzen görünümünü katkısızlamaya çdüzenışacaktır.